خودتان را فریب ندهید سیاست تغییر حکومت در ایران جواب نمی‌دهد
محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان که از روز جمعه به منظور شرکت در مجمع عالیرتبه صلح به میزبانی سازمان ملل در نیویورک به سر می‌برد، بامداد سه‌شنبه به وقت ایران مهمان برنامه پرسش و پاسخ شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا به میزبانی ریچارد هاس، تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی بود. در ابتدای این نشست ریچارد هاس مقدمه‌ای کوتاه از سابقه وزیر امور خارجه ایران ارایه و اشاره کرد که محمد جواد ظریف، دانش‌آموخته امریکا است. نخستین سوال از وزیر خارجه ایران به وضعیت کلان در خاورمیانه اختصاص داشت و مجری از رییس دستگاه دیپلماسی ایران سوال کرد که چرا از سرتاسر جهان این خاورمیانه است که همواره میزبان ناآرامی‌ها و برخی ناامنی‌ها است؟ محمدجواد ظریف پاسخ خود را با عبارت «به نام خدا» آغاز کرد و با مدد از این عبارت اشاره کرد که ما در منطقه‌ای زندگی می‌کنیم که برخی تندروی‌ها با نام خداوند انجام می‌شود و تلخی وضعیت در منطقه ما نیز از همین مساله است، اینکه عده‌ای با توسل به نام خدا، آدم می‌کشند. وی در ادامه با شاره به اینکه می‌توان دلایل بسیاری برای پاسخ به سوال شما آورد، تاکید کرد که برخی از این دلایل به مسائل داخل منطقه بازمی‌گردد و برخی از آنها نیز به عوامل بیرونی که البته همواره مقصر دانستن عوامل بیرونی آسان‌تر است. وی در ادامه افزود: ما در منطقه خود شاهد دخالت‌های خارجی و اشغال کشورها هستیم که همین مساله بخش اعظمی از مسوولیت ایجاد خشم و نارضایتی و تولد افراط‌گرایی در میان مردمان این منطقه را برعهده دارد. در فوریه سال ٢٠٠٣ پیش از آنکه امریکا به عراق حمله کند، من که در آن زمان نماینده ایران در سازمان ملل بودم بیانیه‌ای در شورای امنیت قرائت کردم و بسیار در مورد تبعات حمله امریکا به عراق صحبت کردم و هشدار دادم. ما در همان زمان هم گوی پیشگویی نداشتیم که به ما بگوید چه اتفاقی در صورت حمله امریکا رخ خواهد داد اما یک چیز کاملا مشخص بود و آن هم این بود که در صورت این حمله افراط‌گرایی در مسیر رشد صعودی خود قرار خواهد گرفت. منطقه ما صحنه دخالت‌های خارجی و اشغال‌های بسیار زیاد بوده است. اما در نگاه به درون منطقه، باید بگویم که در خاورمیانه ما شاهد شکست سیستم دولت‌ها هستیم. توقعات و انتظارهایی وجود دارد که برآورده نشده است، مردم در بسیاری از کشورهای عربی اعتقاد دارند که دولت‌ها و حکومت‌های آنها از برآورده کردن ابتدایی‌ترین نیازهای آنها عاجز بوده‌اند. این ناامیدی به خشم و نارضایتی بدل شده است چرا که شما وسیله دیگری برای ابراز نارضایتی خود ندارید.
با دشمن فرضی ساختن از ایران کاری پیش نمی‌رود
محمدجواد ظریف در ادامه به تجربه انتخابات اخیر ریاست‌جمهوری در ایران اشاره کرد و گفت: مردم دو ماه پیش در ایران به مدت ١٠ ساعت در صف ایستادند تا رای دهند. این رای دادن به آنها فرصتی برای بازگو کردن خواسته‌های خود را می‌دهد. ایرانی‌ها در لس‌آنجلس ٤ ساعت در صف رای‌گیری ایستادند. این مساله به آنها مجالی می‌دهد تا رضایت یا نارضایتی خود از دولت را اعلام کنند. انتخابات و فرصت شرکت در آن در سایر کشورهای منطقه ما یک حلقه غایب و مفقود بسیار جدی است. نارضایتی به اضافه عدم توانایی دولت‌های این کشورها در برآورده کردن ابتدایی‌ترین خواسته‌های مردم که یکی از آنها می‌تواند احترام گذاشتن به شأن و جایگاه شهروندان باشد یکی از علت‌های ناآرامی در منطقه ما است. هدف این خشم مردمان دولت‌ها و حکومت‌های آنها در منطقه هستند اما متاسفانه این دولت‌ها و حکومت‌ها تلاش می‌کنند این خشم را به دشمنان فرضی که خلق کرده‌اند، نسبت دهند و اکنون ایران آن دشمن فرضی است که برخی از این حکومت‌ها و دولت‌ها در منطقه برای خود تراشیده‌اند. این سیاست نیز نه فقط مطلوب آنها در منطقه است که برای شما (امریکا) هم کارایی دارد. دیگران به شما (امریکا) مراجعه می‌کنند و می‌گویند که ایران دشمن اصلی و اساسی است و بر اساس همین سیاست است که همه به دنبال دشمنی خارجی می‌گردند تا آن تهدید موجود را به آن نسبت بدهند. من اعتقاد دارم که کمک کردن به این نیروهای تندرو حتی اگر با نسبت دادن آن خشم به دشمنی فرضی باشد نمی‌تواند مشکل اصلی را حل کند چرا که ریشه اصلی این خشم در خود این دولت‌ها است و نه در دشمن فرضی بیرونی که برای خود تراشیده‌اند.
برخی در منطقه از مجلس در ایران متنفر هستند
در ادامه این نشست ریچارد هاس به سخنان چندماه پیش محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی اشاره کرد که در آن گفته بود ما جنگ را به داخل مرزهای ایران می‌کشانیم و گفت: تعبیر شما از این اظهارات چیست؟ وزیر امور خارجه در پاسخ گفت: خب این یک تهدید است. تهدیدی که تلاش می‌کنند با کمک کردن به نهادهای تروریستی آن را به واقعیت هم بدل کنند. شما دیدید که آنها (ترکی الفیصل) در راهپیمایی تروریست‌ها (منافقین) در پاریس شرکت کردند. آنها گروه‌های تروریستی بسیاری را که برخی از آنها در پاکستان هستند را هم حمایت می‌کنند و در نهایت هم تلاش‌های آنها پاسخ داد و توانستند برخی از این تروریست‌ها را به پارلمان ما برسانند و البته که مجلس (شورای اسلامی) ایران محلی است که آنها از آن بسیار متنفر هستند چرا که نهادی است که در کشورهای آنها وجود خارجی ندارد. آنها تروریست‌ها را به داخل ایران آوردند اما من اعتقاد دارم که آنها آدرس اشتباهی را دنبال می‌کنند. ایران شریک جدی برای تمام این کشورها در مبارزه با دشمن مشترک است چرا که ما اعتقاد داریم که در نهایت این نیروهای تندرو و تکفیری برای ما هم تهدید هستند اما برای آنها تهدیدهای بیشتری به حساب می‌آیند.
بپذیرید که حذف ایران از منطقه ممکن نیست
ریچارد هاس در سوال دیگری از ظریف پرسید که آیا نگران این نیستید که ایستادن ایران و عربستان سعودی در پرونده بحران‌های منطقه‌ای مانند یمن منجر به رویارویی مستقیم دو کشور شود؟ وزیر خارجه ایران در پاسخ گفت: امیدوار هستیم این اتفاق نیفتد. امیدوار هستیم که اگر ما (ایران و عربستان سعودی) با هم در مورد وضعیت در سوریه یا یمن موافق نیستیم حداقل بتوانیم با هم کار کنیم تا این بحران‌ها را به پایان برسانیم. ما اعتقاد داریم که هیچ کس از تداوم بحران و تنش در یمن سود نخواهد کرد. ما چهارسال پیش طرحی چهارماده‌ای برای حل بحران در سوریه ارایه کردیم که مولفه‌های آتش بس، تشکیل دولت وحدت ملی، اصلاح قانون اساسی و انتخابات را در دل خود جا داده بود. در مورد یمن نیز رییس‌جمهور روحانی بلافاصله بعد از آغاز درگیری‌ها در این کشور، طرحی چهاربندی را در نشست با رییس‌جمهوری ترکیه مطرح کرده بود که شامل آتش‌بس و کمک‌های فوری بشردوستانه به مردم این کشور می‌شد چرا که یمن بدترین و وحشتناک‌ترین کابوس انسانی است که میتوانید تصور کنید. ٣٠٠ هزار نفر در این کشور مبتلا به وبا هستند و این مشکل بسیار جدی است. این مساله می‌تواند بستری یا مقدمه‌ای برای همکاری‌های مستمر ایران و عربستان سعودی با هم باشد. ما نه اجباری برای جنگیدن با هم داریم و نه نیازی به این جنگ. ما نیازی نداریم که یکدیگر را از صحنه معادله‌ها در خاورمیانه حذف کنیم چرا که در پایان نه ایران و نه عربستان سعودی نمی‌توانند همدیگر را از این منطقه حذف یا اخراج کنند. لحظه‌ای که همسایگان ما در آن‌سوی خلیج فارس به این نتیجه برسند که نمی‌توانند ایران را حذف کنند، مهم‌ترین و بزرگ‌ترین گام از سوی آنها برای حل کردن این مساله برداشته شده است.
استفاده از سلاح شیمیایی علیه ایران خط قرمز هیچ کشوری نبود
ریچارد هاس در ادامه با اشاره به اینکه ایران یکی از قربانیان سلاح‌های شیمیایی بوده است، از ظریف سوال کرد که با چنین تجربه تلخی چگونه از کشوری (سوریه) حمایت می‌کند که علیه مردمان خود از سلاح شیمیایی استفاده کرده است؟ ما فکر نمی‌کنیم که هیچ کشوری خط قرمز استفاده از سلاح‌های شیمیایی را داشته باشد جز ایران. چرا که زمانی که ما قربانی تسلیحات شیمیایی بودیم هیچ کس در سطح بین‌المللی اهمیت نداد و همه ترجیح دادند از کشوری که در مقابل ما بود حمایت کنند. در آن زمان در ١٩٨٥ من دیپلمات بسیار جوانی بودم و به رییس شورای امنیت مراجعه کردم تا به وی بگویم که تسلیحات شیمیایی علیه ایران در جنگ استفاده شده است و رییس وقت شورای امنیت به من گفت من به شما گوش نمی‌دهم. بنابراین من از هیچ کس نمی‌پذیرم که بگوید تسلیحات شیمیایی خط قرمز ما است چرا که من روزهایی را به یاد دارم که استفاده از تسلیحات شیمیایی علیه ایران خط قرمز هیچ کس نبود. اما تسلیحات شیمیایی خط قرمزی برای ما است و از ابتدا هم تاکید کرده‌ایم که ایران مخالف استفاده از سلاح شیمیایی توسط هرکسی علیه هر کس دیگری است. ولی ما معتقدیم که اتهام استفاده از این نوع تسلیحات باید مورد تحقیق قرار بگیرد و مکانیزم‌های مشخصی برای تحقیق وجود دارد.
نمی‌توان هم دادستان بود هم جلاد و هم قاضی
هاس در ادامه سوال کرد که آیا شما شک و تردید جدی دارید در مورد اینکه دولت سوریه از سلاح شیمیایی استفاده کرده است؟
وزیر خارجه ایران در پاسخ گفت: ما عمیقا تردید داریم که اتهام‌های اخیر امریکا درباره استفاده (دولت سوریه) از تسلیحات شیمیایی در شهر خان شیخون (در استان ادلب) قابل اثبات باشد. ما پیشنهاد دادیم که یک تیم تحقیقاتی به منطقه خان شیخون و پایگاه هوایی الشعیرات برود و آثاری که قطعا باید از این تسلیحات شیمیایی به‌جا مانده باشد را بررسی کند. با این حال آن را نپذیرفتند. زمانی که ما قربانی تسلیحات شیمیایی در جنگ با عراق شدیم چند تیم امریکایی به منطقه مورد ادعای ما آمدند و حتی به خط مقدم جبهه هم رفتند و توانستند حتی زمان استفاده عراق از تسلیحات شیمیایی علیه ایران را هم مشخص کنند. با اینهمه سازمان منع سلاح‌های شیمیایی از رفتن به الشعیرات سر باز زد و من از رییس این نهاد سوال کردم که چرا به این منطقه نرفتید و ایشان گفتند که ما مسوول مشخص کردن مقصر در این پرونده نیستیم و تنها مسوولیت ما این است که مشخص کنیم آیا تسلیحات شیمیایی مورد استفاده قرار گرفته است یا خیر؟ ما می‌گوییم که استفاده از سلاح شیمیایی غیر قابل پذیرش است اما نمی‌پذیریم که آنها خود هم قاضی، هم دادستان و هم جلاد باشند.
اوباما هم به حفظ تحریم‌های باقی مانده فکر می‌کرد
ریچارد هاس در ادامه از وزیر امور خارجه ایران در مورد میزان پایبندی طرف‌های برجام به این توافق هسته‌ای سوال کرد که ظریف در پاسخ گفت: ما به تمام تعهدات خود عمل کرده‌ایم و براساس حدس و گمان همچنین ادعایی نمی‌کنیم بلکه مسوولیت نظارت بر اجرای تعهدهای ما بر عهده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است و آژانس در تمامی گزارش‌های خود پایبندی ایران به توافق را مورد تایید قرار داده است و این آژانس همان نهادی است که همواره نسبت به ایران موضع منفی داشته است.
وی در ادامه با اشاره به نگاه ایران به پایبندی امریکا به توافق هسته‌ای گفت: امریکا همواره حتی در دوره باراک اوباما (رییس‌جمهور پیشین) ترجیح می‌داد به تحریم‌هایی فکر کند که باقی مانده است و نه تحریم‌هایی که برداشته شده‌اند و به حفظ تحریم‌های باقی مانده می‌اندیشید. نهادهایی مانند وزارت خزانه‌داری امریکا و اوفک نیز از ارایه پاسخ‌های مشخص و واضح به ابهام‌های کسانی که می‌خواستند برای سرمایه‌گذاری به ایران مراجعه کنند، امتناع ورزید. آنها نگران بودند که توضیحات و پاسخ‌های واضح آنها در این زمینه از کارایی تحریم‌های غیرهسته‌ای باقی مانده بکاهد.
تحریم حقوق بشری برای ایران بله برای متحدان امریکا خیر!
هاس در میانه سخنان ظریف از وی سوال کرد که منظور شما تحریم‌هایی است که به واسطه نقض حقوق بشر در ایران و فعالیت‌های تروریستی تهران بر این کشور وضع شده که ظریف در پاسخ گفت: از آنجا که شما مایل هستید این اتهام‌ها را اینجا تکرار کنید من هم می‌گویم که بله تحریم‌های حقوق بشری را علیه ایران اعمال کرده‌اند اما این تحریم‌ها علیه کشورهایی که متحدان شما هستند و اتفاقا مردمان آنها هیچگاه رنگ انتخابات را ندیده‌اند و در ملأعام گردن انسان‌های بی‌گناه را می‌زنند هرگز هدف این تحریم‌های حقوق بشری واقع نشدند. امیدوارم پاسخ شما را داده باشم که بله منظور من همین تحریم‌های حقوق بشری است (خنده حاضران در جلسه)
آیا ایرانی‌ها در لس‌آنجلس را هم شست‌وشوی مغزی دادیم؟
سوال بعدی ریچارد هاس به اظهارات رکس تیلرسون، وزیر خارجه امریکا بازمی‌گشت که در آن از حمایت نیروهای حاضر در ایران برای تغییر نظام در این کشور سخن گفته بود و پرسید: نظر شما در این باره چیست؟ وزیر خارجه کشورمان در پاسخ گفت: طرح این موضوع نشان می‌دهد که امریکا از گذشته درس نگرفته است. شما نتایج پیاده‌سازی این سیاست در سال ١٩٥٣ را دیدید. امریکا از زمان انقلاب اسلامی ایران به دنبال تغییر حکومت بوده است. در دولت اوباما به طور رسمی گفته شد که چنین سیاستی کنار گذاشته شده؛ اما باور نداریم که در حقیقت چنین بوده باشد. تفاوت میان ایران و کشورهای همسایه‌اش در منطقه این است که ما مشروعیت و قدرت خود را از مردم می‌گیریم. حقیقت این است که ما در ٣٨ سال گذشته همواره تحت فشار بودیم. همه کشورهای منطقه ما به نحوی زیر چتر حمایت خارجی هستند. این حمایت یا ناتو است یا برخورداری از حمایت مستقیم امریکا. اما ایران اینگونه نیست. ما چگونه در چنین منطقه‌ای و بدون برخورداری از حمایت خارجی دوام آورده‌ایم؟ پاسخ این است که ما به قدرت مردمان خود اتکا کرده‌ایم و به دلیل این اتکا است که ما از توطئه‌ها برای تغییر نظام در ایران، از جنگی که همه در آن از صدام حسین حمایت می‌کردند، سربلند بیرون آمدیم. همه می‌خواهند فراموش کنند که به مدت هشت سال، جنگی به ما تحمیل شد که در آن از اتحاد جماهیر شوروی سابق تا امریکا و همه اعضای دایمی شورای امنیت از طرف مقابل حمایت و میلیون‌ها دلار خرج کردند. ما از جنگ و همچنین از تحریم‌هایی که هیلاری کلینتون می‌گفت فلج‌کننده است نیز جان سالم به در بردیم. از همه این اتفاق‌ها جان سالم به در بردیم چرا که ما به مردم خود و نیروی مردمی خود اتکا کردیم. اینها همان مردمانی هستند که به مدت ١٠ ساعت در صف ایستادند تا در انتخابات شرکت کنند. برخی گفتند که ایرانی‌ها انتخابی ندارند و این روحانیون در ایران هستند که رییس‌جمهور را انتخاب می‌کنند و این مساله را اینگونه تشبیه کرد که انتخاب رییس‌جمهور در ایران مانند این است که رییس‌جمهور ترامپ، رییس‌جمهور بعدی را انتخاب کند. لحظه‌ای فکر کنید آیا مردم ١٠ ساعت در صف می‌ایستند تا به رییس‌جمهوری رای بدهند که از قبل انتخاب شده است؟ شاید بگویید مغز مردم در ایران را شستشو داده‌اید آیا ایرانی‌ها در لس‌آنجلس هم ٤ ساعت در صف می‌ایستند تا رییس‌جمهوری را انتخاب کنند که از قبل انتخاب شده است؟! خودتان را فریب ندهید. به حقایق نگاه کنید: تغییر حکومت در ایران جواب نمی‌دهد چرا که ایران کشوری نیست که مشروعیت خود را از امریکا بگیرد. ما به مردم خود متکی هستیم.
