افکار عمومی در انتظار پاسخ هیئت نظارت بر برجام

تصمیم 16 بندی اگر برای اجراست چرا محرمانه؟!

هیئت نظارت بر برجام در حالی تصمیمی 16 بندی در برابر تحریم‌های آمریکا اتخاذ کرده که از انتشار محتوا و ماهیت این بندها خبری نیست.

آنچه از رفتار امروز دولتمردان آمریکا دریافت می‌شود، گستاخی و وقاحت به‌دلیل کوتاهی و عقب‌نشینی پی در پی دولتمردان و برخی دیگر از مسئولین ماست و اگر نسبت به این ظلم آشکار آنها واکنش دقیق و محکم نشان داده نشود، قطعا در آینده با کینه‌ورزی‌های بیشتری مواجه می‌شویم و شاید راه جبران آن سخت‌تر باشد. حفظ حقوق مردم، به اراده‌ای راسخ و اطاعت از قانون نیاز دارد.
«هیئت نظارت بر اجرای برجام» عصر دوشنبه با حضور تمامی اعضا به ریاست روحانی تشکیل جلسه داد.
در این جلسه پس از استماع گزارش‌های وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی، آخرین وضعیت قانون تحریمی جدید آمریکا و تبعات آن مورد بحث و بررسی اعضا قرار گرفت.

اعضای هیئت نظارت، بر نقض تعهدات آمریکا در برجام به‌خصوص مفاد بندهای 26 و 28 و 29 تأکید داشته و بر ضرورت پاسخ مقتدرانه، متناسب و هوشمندانه جمهوری اسلامی ایران به موضع‌گیری‌های دولت آمریکا تاکید کردند.
هیئت نظارت، ضمن استقبال و حمایت از پیش‌نویس طرح قانون «مقابله با اقدامات ماجراجویانه و تروریستی آمریکا در منطقه» که در مجلس شورای اسلامی در دست بررسی است، تصمیماتی را در 16 بند برای واکنش متناسب به تحریکات آمریکا اتخاذ نمود که متعاقبا توسط رئیس‌جمهور به دستگاه‌های ذیربط از جمله وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی ابلاغ خواهد گردید.
در این جلسه اعضای هیئت نظارت، همچنین از بیانیه اخیر کمیسیون مشترک برجام که توسط مسئول سیاست خارجی اروپا و رئیس ‌کمیسیون مبنی بر «ضرورت پایبندی همه اعضا به همه مفاد برجام همراه با حسن‌نیت و در فضایی سازنده» منتشر شد، استقبال کرده و در عین حال بر ضرورت پیگیری جدی مطالبات کشورمان از این کمیسیون در جلسه بعدی آن تاکید کردند.
به گزارش خانه ملت، علی لاریجانی رئیس ‌مجلس و عضو هیئت نظارت بر برجام نیز در جمع خبرنگاران در قم گفت: در جلسه هیئت نظارت بر برجام درخصوص 16 مورد تصمیماتی اتخاذ شد که برخی از آنها به اقدامات دیپلماتیک مربوط می‌شود و برخی اقدامات را باید سازمان انرژی اتمی، وزارت امور خارجه و سایر دستگاه‌ها انجام دهند و مقرر شد رئیس‌جمهور تک‌تک این موارد را به دستگاه‌های مربوطه ابلاغ تا انجام شود.
لاریجانی تصریح کرد: نقض برجام توسط آمریکایی‌ها از نظر ما در هیئت نظارت هسته‌ای با توجه به استنادات، روشن است.
فلسفه اصلی اقدام متقابل تاثیرگذاری بر رفتار
 طرف مقابل
خبر منتشر شده درخصوص جلسه هیئت نظارت بر برجام و اظهارات علی لاریجانی، یک فصل مشترک دارد و آن اینکه، تصمیمات 16 بندی واکنش ایران به آمریکا، محرمانه مانده و هیچ جزییاتی از آن منتشر نشده است.
این در حالی است که فلسفه اصلی اقدام متقابل، تاثیرگذاری بر رفتار طرف مقابل و وادار کردن آن به عقب‌نشینی و یا حداقل منصرف کردن طرف مقابل از زیاده‌خواهی‌های بیشتر است. بر همین اساس معمولا واکنش متقابل به صورت علنی و آشکار اعلام می‌شود تا از بیشترین میزان تاثیرگذاری برخوردار باشد. اما متاسفانه این رویکرد در اقدام اخیر هیئت نظارت برجام مشاهده نشد.
وظیفه اصلی هیئت نظارت بر اجرای برجام چیست؟!
در آخرین بند از نامه 9 ماده‌ای رهبر معظم انقلاب به رئیس‌جمهور درباره الزامات اجرای برجام آمده است: «وجود پیچیدگی‌ها و ابهام‌ها در متن برجام و نیز گمان نقض عهد و تخلفات و فریبکاری در طرف مقابل به ویژه آمریکا، ایجاب می‌کند که یک هیئت قوی، آگاه و هوشمند، برای رصد پیشرفت کارها و انجام تعهدات طرف مقابل و تحقق آنچه در بالا (هشت بند دیگر از نامه رهبری) بدان تصریح شده است، تشکیل شود. ترکیب و وظایف این هیئت باید در شورای عالی امنیت ملی تعیین و تصویب شود».
عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه در رابطه با ویژگی‌های هیئت نظارت بر اجرای برجام که در شورای عالی امنیت ملی پیش از اجرای برجام تشکیل شد، گفت: اعضای هیئت نظارت بر اجرای برجام را آقایان روحانی، علی‌ لاریجانی، محمدجواد ظریف، حسین دهقان، علی شمخانی، علی‌اکبر صالحی، سعید جلیلی و علی‌اکبر ولایتی تشکیل می‌دهند. همچنین علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، هم‌زمان دبیر این هیئت است و وظیفه اطلاع‌رسانی و ارائه گزارش‌های مربوطه با ایشان و هیئت نظارت است.
واکنش‌های منفعلانه هیئت نظارت
 در مقابل نقض فاحش برجام
تقریبا اکثریت اعضای هیئت نظارت بر برجام تاکنون حداقل یک بار از نقض روح و جسم برجام و همچنین نقض فاحش برجام توسط طرف‌ غربی سخن گفته‌اند اما متاسفانه واکنش هیئت نظارت برجام در اکثر موارد تنها به تذکر لسانی ختم شده است. در حال حاضر بدعهدی‌ آمریکایی‌ها و نقض مکرر برجام درحالی رخ می‌دهد که هیئت نظارت بر برجام در این مدت به واکنش‌های حداقلی(مانند برگزاری جلسات بدون خروجی) و حتی سکوت و متاسفانه در برخی موارد به توجیه عهدشکنی طرف مقابل اقدام کرده است و در نهایت واکنش درخوری در مقابله با نقض مکرر برجام توسط آمریکا انجام نداده است. روندی که در کنار انفعال دولت موجب گستاخی طرف مقابل در ادامه دادن به رویه ناصواب خود شده است.
چرا آمریکا به تشدید تحریم‌ها
 معتاد شده است
پس از امضا و اجرای برجام، دولت یازدهم در واکنش به گستاخی‌های مکرر آمریکا، به فشار ایمیلی، پیام توئیتری، نامه‌نگاری و برگزاری جلسات نمایشی بسنده کرد، حال آنکه تنها پاسخ عملی و قاطع به گستاخی آمریکا عمل به 29 شرط اجرای برجام بوده و هست.
درنهایت واکنش منفعلانه دولت یازدهم در قبال عمل نکردن آمریکا به تعهدات خود،‌ این گزاره را در ذهن دولتمردان آمریکایی تقویت کرد که می‌توانند برخلاف تعهداتشان عمل کنند و مطمئن باشند که از سوی ایران، واکنش عملی مشاهده نخواهد شد. بی‌شک یکی از علل اصلی افزایش تحریم‌ها در پسابرجام، همین رویکرد منفعلانه بود.
در حقیقت آمریکایی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که هر چقدر تحریم‌ها شدیدتر و گسترده‌تر شود، پاسخ متقابلی دریافت نخواهند کرد. متاسفانه باید گفت دولت یازدهم، آمریکا را به تحریم‌های جدید و بی‌سابقه علیه ایران معتاد کرده زیرا با مدل برجام به آمریکا ثابت کرده که در برابر فشار و تهدید عقب‌نشینی می‌کند، امتیاز می‌دهد و حتی اگر آنها برجام را پاره پاره هم کنند، اینجا رفتار آمریکایی‌ها توجیه می‌شود!
در این میان انتظار از مجلس و هیئت نظارت بر برجام دوچندان می‌شود. اما متاسفانه آنچه که تاکنون مشاهده شده است، شراکت در «حفظ برجام به هر قیمت» است.
بازخوانی یک ماجرا
 واکنش‌ها به تمدید قانون آیسا
در پاییز 95 پس از تمدید قانون تحریمی آیسا، دولتمردان و همچنین برخی از اعضای هیئت نظارت بر برجام در ابتدا در سخنرانی و مصاحبه‌های تند و پرحرارت این اقدام را محکوم و تاکید کردند که برجام به صورت فاحش نقض شده است. اما با گذشت چند روز از این ماجرا، کم‌کم برخی مسئولان دولتی، شروع به تقلیل ماجرا کردند و کوشیدند با بیان اینکه «برجام یک معاهده چندجانبه است و نقض عهد یک طرف، نقض برجام نیست» از موضع نقض برجام از سوی آمریکا عقب بنشینند.(اقدامی که پس از تصویب قانون موسوم به سیاه چاله تحریم نیز شاهد تکرار آن بودیم). این موضع‌گیری در حالی بیان می‌شد که- به تعبیر مقامات ارشد دولت یازدهم- آمریکا روزگاری کدخدا معرفی شده بود و اروپایی‌ها آقا اجازه آمریکا! 
در این میان جلسه هیئت نظارت بر اجرای برجام، مهمترین جایی بود که از آن انتظار واکنش عملی به رفتار آمریکایی‌ها می‌رفت. اما اعلام مصوبه آن جلسه، چنگ چندانی به دل نزد و آنچه به طور منطقی انتظار می‌رفت را برآورده نکرد! با اینکه از مدت‌ها قبل، کاملا پیش‌بینی می‌شد که کنگره و سنای آمریکا، این مصوبه ضد ایرانی را تصویب خواهند کرد، هیچ برنامه عملیاتی و واکنش متناسبی طراحی نشده بود و پس از آنکه دشمن، چنگ و دندان خود را نشان داد و به تعبیر رهبر معظم انقلاب «با تصویب تحریم‌های تازه به ریش ما خندید» این هیئت نشستی تشکیل و بیانیه‌ای منتشر کرد که مهمترین فراز آن این بخش بود: «اعضای جلسه با توجه به رفتار غیرقابل توجیه آمریکا در رابطه با تعهدات این کشور در برجام، اجرایی شدن این قانون را نقض فاحش برجام دانستند و پیشنهادهای مطرح شده در واکنش به اقدامات آمریکا را مورد بررسی و تصویب قرار‌ دادند و با توجه به سناریوهای محتمل در آینده، برای هرگونه اقدام، تصمیمات لازم را اتخاذ کردند. بر اساس این تصمیمات، اقدام دولت آمریکا به طور دقیق رصد خواهد شد و براساس تدابیر متخذه، متناسب با اقدام طرف مقابل، واکنش لازم طبق مصوبات اجرایی خواهد شد. هیئت نظارت، برای پیگیری موضوع، هفته آینده نیز تشکیل جلسه خواهد داد»!  تکرار این لفظ که «اقدام آمریکا نقض برجام است» موضوع مورد انتظار از آن هیئت نبود. اما رصد دقیق‌(!) اقدامات آمریکا با وجود اقدام آشکار و عهدشکنانه دشمن هم در نوع خود جالب و قابل توجه است! یعنی آمریکا چه کار دیگری ممکن است بکند و ما باید همچنان فقط رصدگر باشیم!؟
پس از نشست هیئت نظارت برجام، رئیس‌جمهور در نامه‌های جداگانه به ظریف و صالحی وزارت خارجه و سازمان انرژی اتمی را به «تهیه گزارش» و «مطالعه و طراحی تولید سوخت مصرفی پیشران هسته‌ای» موظف کرد.
بسیاری از کارشناسان، این اقدام را تلاشی در جهت تاثیرگذاری بر افکار عمومی و ایجاد تنفس برای «حفظ برجام به هر قیمت» از سوی دولت عنوان کردند. اقدامی که به هیچ عنوان قابلیت تاثیرگذاری بر رفتار طرف مقابل و وادار کردن آن به عقب‌نشینی و یا حداقل منصرف کردن طرف مقابل از زیاده خواهی‌های بیشتر را نداشت.
به جای «وقت‌کشی»، قانون «اقدام متناسب و متقابل برجام» مصوب مجلس را اجرا کنید
در خبر مربوط به جلسه اخیر هیئت نظارت بر برجام آمده است که این هیئت از طرح قانون «مقابله با اقدامات ماجراجویانه و تروریستی آمریکا در منطقه» که در مجلس شورای اسلامی در دست بررسی است، استقبال می‌کند.
می‌توان گفت این قبیل اقدامات، جز وقت‌کشی و گستاخ‌تر کردن طرف مقابل، هیچ نتیجه دیگری در پی نخواهد داشت.
نحوه اقدام متقابل علیه آمریکا در ماده 3 «قانون اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام» مصوب مهر ماه سال 1394 مجلس شورای اسلامی به روشنی مشخص شده است. در این ماده آمده است: «دولت موظف است هرگونه «عدم‌پایبندی» طرف مقابل در زمینه لغو مؤثر تحریم‌ها یا بازگرداندن تحریم‌های لغوشده و یا «وضع تحریم تحت هر عنوان دیگر» را به‌دقت رصد کند و اقدامات متقابل در جهت احقاق حقوق ملت ایران انجام دهد و همکاری داوطلبانه را متوقف نماید و توسعه سریع برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز جمهوری اسلامی ایران را سامان دهد به‌طوری‌که ظرف مدت دو سال ظرفیت غنی‌سازی کشور به یکصد و نود هزار سو افزایش یابد».
این روزها بزک‌کنندگان برجام به دشمن پالس می‌دهند که هر چقدر تحریم‌ها شدیدتر و گسترده‌تر شود، پاسخ متقابلی دریافت نخواهند کرد و دولت ایران آماده است تا خسارت محض برجام را به دیگر مولفه‌های قدرت کشور نیز با برجام‌های بعدی تعمیم دهد.
از سوی دیگر، آنچه از رفتار امروز دولتمردان آمریکا دریافت می‌شود، گستاخی و وقاحت به‌دلیل کوتاهی و عقب‌نشینی پی در پی دولتمردان و برخی دیگر از مسئولین ماست و اگر نسبت به این ظلم آشکار آنها واکنش دقیق و محکم نشان داده نشود، قطعا در آینده با کینه‌ورزی‌های بیشتری مواجه می‌شویم و شاید راه جبران آن سخت‌تر باشد. حفظ حقوق مردم، به اراده‌ای راسخ و اطاعت از قانون نیاز دارد.