راستی‌آزمایی مناظره سوم؛ کدام ادعاها درست بود؟
راستی‌آزمایی مناظره سوم؛ کدام ادعاها درست بود؟
سومین و آخرین مناظره نامزدهای دوازدهمین انتخابات ریاست جمهوری ایران امروز جمعه ۲۲ اردیبهشت برگزار شد. نامزدهای انتخابات در این مناظره اتهام‌های تندی علیه یکدیگر مطرح و همدیگر را به "دروغ‌گویی" و "سوءاستفاده از املاک و حقوق‌های نجومی" و "کوتاهی در مبارزه با قاچاق کالا" متهم کردند. مسائل اقتصادی هم که موضوع اصلی این مناظره تعیین شده بود، بخش عمده‌ای از بحث را به خود اختصاص داد.
در این مطلب بخشی از ادعاها را بررسی کرده‌ایم.
راستی‌آزمایی مناظره دوم؛ ادعاها چقدر درست بود؟
راستی‌آزمایی مناظره نخست
آیا نقدینگی در دولت حسن روحانی سه برابر شده است؟
ابراهیم رئیسی و محمد باقر قالیباف از سه برابر شدن نقدینگی در دولت حسن روحانی انتقاد کرده‌اند. آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که در بهمن سال ۱۳۹۵ نقدینگی به یک میلیون و ۲۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده است و نسبت به سال ۱۳۹۲ (شروع دولت روحانی) کمتر از دو برابر شده است.
رشد نقدینگی در ایران همان طور که در نمودار زیر می‌بینید از سال ۱۳۸۶ و هم‌زمان با پرداخت یارانه‌های نقدی و البته سیاست‌های دولت در استقراض از بانک‌ها یا تحمیل تعهد مالی بر بانک‌ها افزایش چشمگیری داشته است.
با این حال، متوسط رشد نقدینگی در دولت‌های حسن روحانی، محمود احمدی‌نژاد و محمد خاتمی، تقریبا ۲۵ تا ۲۷ درصد بوده است. البته اگر شرایط حذف یارانه‌ها و قیمت نفت را در نظر بگیریم، کارنامه‌ها قابل بحث خواهد بود.
آیا ابراهیم رئیسی هیچ روزنامه‌ای ندارد؟
در مناظره امروز ابراهیم رئیسی گفت: "صدا و سیما مناظره بگذارد [...] بنده هم روزنامه ندارم، خودم حرف خودم را باید بزنم. به من وقت بدهند به عنوان نماینده اقشاری که صدا ندارند با آقای روحانی مناظره کنیم."
ابراهیم رئیسی تولیت آستان قدس رضوی است که روزنامه قدس متعلق به آن است. علاوه بر آن آستان قدس رضوی یک خبرگزاری هم به نام آستان نیوز دارد. جز این دو رسانه که مالکیت آن در اختیار موسسه تحت نظر آقای رئیسی است، شماری از خبرگزاری‌های اصولگرایان هم از سیاست‌های تبلیغاتی اودر انتخابات حمایت می‌کنند.
تازه‌ترین شماره روزنامه قدس که متعلق به آستان قدس رضوی استحق نشر عکسQUDSONLINE
تازه‌ترین شماره روزنامه قدس که متعلق به آستان قدس رضوی است
آیا سفره مردم کوچکتر شده است؟
ابراهیم رئیسی می‌گوید با وجود کاهش تورم، سفره مردم کوچکتر شده و برای همین یارانه‌ها باید افزایش یابد و به افراد کم‌درآمدتر برسد.
بی‌بی‌سی قیمت مجموعه‌ای کالاهای مصرفی عمده را در ده سال اخیر و در بازار تهران تعقیب کرده است.
تغییر قیمت‌ها نشان می‌دهد قیمت این سبد، بیش از سه برابر شده است. البته درآمدها هم در این دوره بیشتر شده اما برآورد بی‌بی‌سی نشان می‌دهد، با حداقل درآمد سال ۱۳۹۵ می شود هشت سبد خرید، در سال ۱۳۸۸ می‌شد ۹ سبد خرید. دو نمودار زیر را ببنید و برای اطلاعات بیشتر بخوانید:
سفر ۱۰ ساله بهای یک سبد خوراکی در ایران
آیا وزیر آموزش و پرورش "واردات غیرقانونی" کرده است؟
وزیر آموزش و پرورشحق نشر عکسISNA
وزیر آموزش و پرورش
محمدباقر قالیباف بار دیگر در این مناظره و در واکنش به اظهارات اسحاق جهانگیری درباره قاچاق کالا، بار دیگر وزیر آموزش و پرورش را به "واردات غیرقانونی" متهم کرد. آیا این ادعا درست است؟
ماجرا از آنجا آغاز شد که رسانه‌های اصولگرا گزارش دادند که ماموران نیروی انتظامی در خانه دختر یکی از وزرا جنس قاچاق پیدا کرده‌اند. شعبه ۲۷ دادگاه بدوی تعزیرات زیر نظر وزارت دادگستری اعلام کرد که این اجناس قاچاق نبوده و با مجوز گمرکی و به طور قانونی بعد از پرداخت عوارض وارد ایران شده است. بر اساس این حکم اجناس قاچاق نبوده است.
اما بعد از چند روز غلامحسین محسنی اژه‌ای، سخنگوی قوه قضاییه ایران، از تشکیل پرونده دیگری در ارتباط با اتهامات مطرح علیه وزیر آموزش و پروش و دخترش درباره محموله پوشاک داد. آقای اژه‌ای گفت پوشاک نگهداری‌شده در این ویلا متعلق به شرکت "آمیتیس طراوت کودکی" بوده که ریاست هیئت مدیره آن به عهده وزیر آموزش و پرورش است و گفت برای واردات کالا از کارت بازرگانی شرکت دیگری به نام "راتین گستران طبرستان" استفاده کرده است.
سخنگوی قوه قضاییه ایران این سوالات را مطرح کرد: آیا وزیر می تواند در زمانی که تصدی پست وزارت را دارد رئیس هیئت مدیره شرکتی باشد یا خیر؟ آیا شرکت متعلق به وزیر مجاز بوده که از کارت بازرگانی شرکت دیگری استفاده کند؟ شرکتی که خودش حوزه فعالیتش پوشاک نیست و فنی و مهندسی است (راتین گستران طبرستان) چگونه توانسته است این پوشاک را برای این شرکت (آمیتیس طراوت کودکی) وارد کند؟
علی لاریجانی، رئیس مجلس ایران هم پرونده عضویت وزیر آموزش و پرورش در هیات مدیره یک شرکت خصوصی را به کمیسیون اصل ۹۰ مجلس فرستاده و خواهان "پیگیری فوری" آن شد. آقای لاریجانی به اصل ۱۴۱ قانون اساسی اشاره کرد که کارمندان دولت را از حضور هیات مدیره و مدیرعاملی شرکت‌های خصوصی منع می‌کند. وزیر آموزش و پرورش در جلسه کمیسیون اصلی نود گفت که بعد از رسیدن به وزارت از هر دو شرکت استعفا داده است. کمیسیون اصل ۹۰ در گزارش خود گفت که وزیر آموزش و پرورش بعد از تصدی سمت وزارت از دو هیات مدیره استعفا داده اما "به لحاظ طی مراحل اداری تمهیدات لازم انجام نشده است."
اتهام اقدام غیرقانونی در واردات کالا توسط وزیر آموزش و پرورش در دادگاه ثابت نشده و پرونده در قوه قضاییه در حال بررسی است.
آیا تراز تجاری ایران مثبت شده است؟
حسن روحانی رئیس جهوری ایران و اسحاق جهانگیری معاون رئیس جمهوری هر دو می‌گویند تراز تجاری ایران برای اولین بار در تاریخ مثبت شده است.
آمارهای گمرک ایران این ادعا را تایید می‌کند. نمودار زیر نشان می‌دهد که تراز تجاری ایران پارسال مثبت شده است یعنی ایران بیشتر از ارزش واردات، کالا صادر کرده است.
البته افزایش حدودا ٤٠ درصدی محصولات پتروشیمی، به مثبت شدن تراز کمک کرده است. بخشی از این صادرات هم کالاهایی است که در زمان تحریم در انبار مانده بود.
مواد پتروشیمی، میعانات گاری و صادرات گاز جزو صادارت غیر نفتی محاسبه می‌شود.
آیا سایت کارانه قالیباف با شکایت دولت فیلتر شد؟
محمدباقر قالیباف، شهردار تهران گفت که با شکایت دولت حسن روحانی، سایت کارانه که او برای ثبت نام بیکاران راه انداخته، فیلتر شده است.
یکی از وعده‌های محمد باقر قالیباف، نامزد ریاست جمهوری، پرداخت کارانه‌ای معادل ۲۵۰ هزار تومان در ماه به افراد جویای کار در صورت انتخاب شدن به عنوان رئیس جمهور است.
در صفحه اول سایت کارانه آقای قالیباف نوشته شده که این سایت فیلتر شده است
در صفحه اول سایت کارانه آقای قالیباف نوشته شده که این سایت فیلتر شده است
ستاد آقای قالیباف بعد از طرح این وعده سایت "کارانه" را برای تحقق آن راه انداخت و پیش‌ثبت نام افراد جویای کار را آغاز کرد. این سایت بعد از چند روز به دلیل مغایرت با قوانین انتخاباتی فیلتر شد. از جمله انتقادها از این سایت جمع‌آوری اطلاعات شخصی و وعده پرداخت پول به افراد در آستانه انتخابات بود.
آقای قالیباف دولت را متهم کرد که سایت کارانه را فیلتر کرده و سایت "کارورزی" را راه‌اندازی کرده که آن را "دزدی آشکار" توصیف کرد. این سایت از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و با هدف "افزایش قابلیت جذب و اشتغال دانش آموختگان" راه‌اندازی شده است.
مقام‌های دولتی در واکنش به اتهام فیلتر کردن سایت آقای قالبیاف گفتند که دولت نقشی در این موضوع نداشته و کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، سایت کارانه آقای قالیباف را فیلتر کرده است. با وجود این، دبیر این کارگروه و معاون قضایی دادستان کل اعلام کرد که سایت کارانه آقای قالیباف، به درخواست ستاد انتخاباتی رقیب او، حسن روحانی فیلتر شده است.
آیا رشد اقتصادی ایران در دوران حسن روحانی بی‌سابقه بوده است؟
حسن روحانی رئیس جمهوری ایران می‌گوید دولتش به رشد اقتصادی هشت درصد رسیده که "در سال‌های طولانی بی‌سابقه بود." ابراهیم رئیسی گفت که رشد اقتصادی حدود هفت درصد بوده که "شش درصد آن مربوط به نفت است".
رشد اقتصادی ایران در نه ماه اول سال قبل به حدود ۷ درصد رسید. هنوز آمار نهایی سال منتشر نشده است اما این احتمال هست که به دلیل افزایش فروش نفت، آمار نهایی نزدیک هشت درصد باشد.
در سال‌های ۱۳۸۶ رشد اقتصادی به نزدیک هشت درصد و در سال ۱۳۸۱ رشد اقتصادی به نزدیک ۹ درصد رسید.
در اقتصاد ایران، یکی از مشکلات اصلی، نوسان رشد اقتصادی است. یعنی رشد مثبت و بالا، دوام ندارد و معمولا با تغییر قیمت نفت یا مشکلاتی مثل تحریم به شدت نوسان می‌کند. برای نمونه سال ۱۳۹۱ رشد اقتصادی به منفی ۵/۲ درصد رسید که پایین ترین رشد اقتصادی در سال‌های بعد از جنگ بود و در سال ۱۳۹۳ رشد اقتصادی مثبت شد.
بانک مرکزی ایران می‌گویند بیش از ۶۵ درصد رشد اقتصادی سال ۱۳۹۵، نتیجه رشد صنعت نفت بوده است. نمودار اول تصویر بهتری از سال‌های اخیر می‌دهد و نمودار دوم هم دیدی تاریخی به رشد اقتصادی ایران دارد.
آیا در پرونده املاک نجومی، شهردار تهران تخلف کرده است؟
اسحاق جهانگیری، محمدباقر قالیباف را متهم کرد که در پرونده "تخلف ۲۲۰۰ میلیارد تومانی املاک نجومی شهرداری" تخلف کرده است. اتهامی که آقای قالیباف برای چندمین بار دروغ خواند.
املاک نجومی اشاره به پرونده‌ای است که اولین بار یاشار سلطانی، خبرنگار شهری آن را افشا کرد و از نقش بعضی از مدیران شهری در خرید املاک شهرداری با قیمت‌های پایین خبر داد. شهردار تهران این موضوع را به شدت تکذیب کرد و یاشار سلطانی با شکایت شهرداری و شورای شهر تهران بازداشت شد.
شهرداری تهران
اما چند روز بعد محمدجعفر منتظری دادستان کل ایران در یک مصاحبه تلویزیونی "تخلف قطعی" در شهرداری را تایید کرد و از قول شهردار تهران گفت که او از این موضوع "اطلاع نداشته است."
بر اساس گزارش دادستان ایران ۴۵ نفر از مدیران شهرداری و خارج شهرداری بدون این‌که عضو تعاونی مسکن باشند "خارج از ضابطه قانونی" از شهرداری ملک گرفته بودند و قرارداد بعضی از آنان فسخ شد. بر اساس این گزارش ۱۵۰ نفر از مدیران مجموعه شهرداری تهران هم عضو تعاونی‌های مسکن شهرداری بوده و ملک گرفته بودند اما "بیش از آنچه باید" تخفیف گرفته‌اند.
با این حال هیچ دادگاهی تا کنون محمدباقر قالیباف را در این زمینه محاکمه نکرده و سخنان در حد یک اتهام غیراثبات شده مانده است.
در این میان اقلیت اصلاح‌طلب شورای شهر تهران بر تحقیق و تفحص از شهردار تهران در این زمینه اصرار داشتند اما در نهایت این موضوع مورد توافق اکثریت قرار نگرفت. موضوع به مجلس هم کشیده شد اما اسفندماه سال گذشته بیشتر نمایندگان به تحقیق و تفحص از شهرداری تهران رای منفی دادند.
'تخلف قطعی' شهرداری تهران در واگذاری ملک به ۴۵ نفر
مجلس با تحقیق و تفحص از شهرداری تهران مخالفت کرد
آیا ایران بیشتر از سه و نیم میلیون بیکار دارد؟
محمد باقر قالیباف، شهردار تهران و نامزد انتخابات می‌گوید در ایران بیش از سه و نیم میلیون بیکار وجود دارد.
مرکز آمار ایران شمار بیکاران مطلق را بیش از سه میلون و ۲۰۰ هزار نفر اعلام کرده است. اما شمار کسانی که به اندازه مورد نیازشان کار پیدا نمی‌کنند حدود پنج و نیم میلیون نفر است.
البته این لزوما به معنی کارنامه ضعیف دولت در ایجاد اشتغال نیست، چون در دو سال اخیر، تعداد کسانی که به هر دلیلی به یافتن کار امیدوار شده‌اند بیشتر شده است یعنی مشارکت بالا رفته است.
برای تصویری کاملتر از وضع بازار کار ایران میتوانید گزارش زیر را بخوانید:
سوالی با چند جواب: ایران چند میلیون بیکار دارد؟
آیا سرمایه‌گذاری خارجی کم شده است؟
ابراهیم رئیسی می‌گوید سرمایه‌گذاری خارجی در ایران کم شده و از چهار میلیارد دلار به به حدود دو میلیارد دلار در سال رسیده است
آمارهای کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد (آنکتاد) نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در ایران طی دو سال اخیر کاهش یافته و نسبت به دو سال پیش نصف شده است. البته دلیل این کاهش مشخص نیست اما ورود سرمایه‌های مسدود شده ایران، انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و تلاش دولت ایران برای یافتن سرمایه‌گذاران غربی در نفت و گاز به جای سرمایه‌های چینی و هندی می‌تواند باعث این کاهش شده باشد.
آیا صادرات غیر نفتی بدون احتساب گاز کاهش یافته است؟
ابراهیم رئیسی می‌گوید، صادرات غیر نفتی بدون احتساب صادرات گاز و میعانات گازی ۱۰ درصد کاهش داشته است.
براساس آمار گمرک ایران در اسفند سال ۱۳۹۵، درآمد صادرات از "سایر کالاها" غیر از محصولات پتروشیمی، گاز طبیعی و میعانات گازی بیش از ۱۰ درصد کاهش داشته است. البته از نظر وزن این کالاها ۲۶ درصد سنگین‌تر شده‌اند. این آمار نشان نمی‌دهد که ایران محصولات ارزانتری فروخته یا آن که قیمت کالاهای صادارتی‌اش کاهش داشته است.
از طرفی، حساب کردن صادرات گاز و مواد پتروشیمی در صادرات غیر نفتی روندی معمول در سال‌های اخیر بوده است. سهم عمده افزایش صادرات غیر نفتی پارسال، و مثبت شدن تراز تجاری، مربوط به افزایش صادارت میعانات گازی بوده است.
